Nguyên nhân gây Ô nhiễm Môi trường: Phân tích các Nguồn thải từ Công nghiệp, Nông nghiệp và Sinh hoạt

Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường sống tự nhiên đất, nước, không khí bị nhiễm bẩn, đồng thời các tính chất vật lý, hóa học, sinh học của môi trường bị thay đổi, gây tác hại đến sức khỏe con người, các sinh vật sống khác và hệ sinh thái.

Nguồn ô nhiễm từ công nghiệp đây là nguồn gây ô nhiễm nghiêm trọng nhất, phát sinh từ hoạt động của các nhà máy, khu công nghiệp, bao gồm khí thải từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch, nước thải chứa hóa chất độc hại và chất thải rắn công nghiệp không được xử lý triệt để.

Nguồn ô nhiễm này đến từ việc lạm dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ trong canh tác. Các hóa chất này tồn dư trong đất, ngấm vào nguồn nước ngầm và gây ra hiện tượng phú dưỡng nguồn nước mặt.

Ô nhiễm từ sinh hoạt phát sinh từ các hoạt động hàng ngày của con người tại các khu đô thị và dân cư, bao gồm rác thải nhựa, nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý, và khí thải từ các phương tiện giao thông

1.Ô nhiễm môi trường là gì?

Ô nhiễm môi trường là sự đưa các chất thải hoặc năng lượng vào môi trường đến mức gây ra những tác động tiêu cực đến cấu trúc và chức năng của các hệ sinh thái, cũng như sức khỏe và sự sống của con người. Khi nồng độ của các chất ô nhiễm vượt quá khả năng tự làm sạch của môi trường, môi trường sẽ bị suy thoái. Ô nhiễm có thể được phân thành ba loại chính dựa trên môi trường bị tác động: ô nhiễm không khí, ô nhiễm nước và ô nhiễm đất. 

2. Nguyên nhân từ Hoạt động Công nghiệp và Năng lượng

Hoạt động công nghiệp và sản xuất năng lượng được xem là nguồn gây ô nhiễm trên quy mô lớn và nguy hiểm nhất do khí thải, nước thải, chất thải rắng và chất thải nguy hại mang tính chất tập trung và độc tính cao của chất thải. Chúng phát sinh liên tục với khối lượng lớn, chứa nhiều hợp chất hữu cơ, kim loại nặng và hóa chất độc hại, gây tác động nghiêm trọng đến không khí, nguồn nước và đất nếu không được kiểm soát bằng các hệ thống xử lý và giám sát nghiêm ngặt.

Nếu không được xử lý, nguồn nước này sẽ đầu độc các dòng sông, hồ và biển, hủy diệt hệ thủy sinh. Để ngăn chặn tác hại này, các nhà máy bắt buộc phải đầu tư và vận hành hệ thống xử lý nước thải công nghiệp nhằm loại bỏ các chất độc hại trước khi xả ra môi trường. Hiệu quả hoạt động của các hệ thống này được giám sát và báo cáo định kỳ cho cơ quan chức năng thông qua Báo cáo quan trắc môi trường, đây là cơ sở pháp lý để kiểm tra sự tuân thủ của doanh nghiệp.

Dưới đây là các nguyên nhân gây ra từ hoạt động công nghiệp: 

• Khí thải công nghiệp: Đây là nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí và mưa axit. Khí thải từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch than đá, dầu mỏ trong các nhà máy nhiệt điện, nhà máy luyện kim, nhà máy xi măng... thải ra một lượng lớn các khí độc như SO₂, NOx, CO, và bụi mịn, gây ra các bệnh về đường hô hấp và tim mạch.
• Nước thải công nghiệp: Nước thải từ các ngành công nghiệp như dệt nhuộm, thuộc da, hóa chất, xi mạ thường chứa các kim loại nặng thủy ngân, chì, crom, axit, kiềm và các hợp chất hữu cơ khó phân hủy. Nếu không được xử lý qua các hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn, nguồn nước này sẽ đầu độc các dòng sông, hồ và biển, hủy diệt hệ thủy sinh.

• Chất thải rắn và chất thải nguy hại: Các loại xỉ, tro, bùn thải và các hóa chất, dung môi hết hạn sử dụng từ quá trình sản xuất nếu không được xử lý đúng cách sẽ ngấm vào đất và nước ngầm, gây ô nhiễm lâu dài và khó khắc phục.

  

3. Nguyên nhân từ Hoạt động Nông nghiệp

Mặc dù không tập trung như công nghiệp, ô nhiễm từ nông nghiệp lại có phạm vi ảnh hưởng rộng và gây ra những tác động âm thầm nhưng dai dẳng vì việc lạm dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực và chất thải trong chăn nuôi.

Các chất này dễ thấm vào đất, rò rỉ xuống nguồn nước ngầm hoặc cuốn trôi theo dòng chảy mặt, gây hiện tượng phú dưỡng, suy giảm chất lượng nước và ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy sinh. Nếu không được quản lý hợp lý, ô nhiễm nông nghiệp sẽ tích tụ theo thời gian, tạo nên những hậu quả khó khắc phục cho môi trường và sức khỏe cộng đồng.

• Lạm dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật: Việc sử dụng quá liều lượng phân bón hóa học đạm, lân, kali và thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ khiến một lượng lớn hóa chất này bị tồn dư trong đất và bị rửa trôi xuống sông, hồ. Lượng nitơ và photpho dư thừa này gây ra hiện tượng phú dưỡng, làm tảo và thực vật thủy sinh bùng phát, tiêu thụ hết oxy trong nước và làm các loài động vật khác bị chết ngạt.

• Chất thải chăn nuôi: Phân và nước tiểu từ các trang trại chăn nuôi gia súc, gia cầm quy mô lớn nếu không được xử lý qua hầm biogas hoặc ủ compost sẽ trở thành nguồn ô nhiễm hữu cơ và vi sinh vật nghiêm trọng, gây ô nhiễm mùi, ô nhiễm đất và nước.

  

 4. Nguyên nhân từ Hoạt động Sinh hoạt và Đô thị hóa

Quá trình đô thị hóa nhanh chóng cùng với sự gia tăng dân số đã tạo ra áp lực khổng lồ lên môi trường từ chính các hoạt động hàng ngày. Các hoạt động như tiêu thụ năng lượng, xả rác thải, nước thải và khí thải sinh hoạt, giao thông dày đặc và xây dựng ồ ạt đã làm tăng mạnh lượng khí nhà kính, chất ô nhiễm trong nước và chất thải rắn. Nếu không được kiểm soát bằng quy hoạch đô thị bền vững và hệ thống hạ tầng môi trường đồng bộ, những áp lực này sẽ dẫn đến suy thoái môi trường nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống của người dân.

Nguyên nhân từ hoạt động sinh hoạt được liệt kê bên dưới: 

• Rác thải sinh hoạt, đặc biệt là rác thải nhựa: Lượng rác thải rắn khổng lồ từ các hộ gia đình, khu chợ, văn phòng, đặc biệt là các sản phẩm nhựa dùng một lần, đang gây ra cuộc khủng hoảng "ô nhiễm trắng". Rác thải không được phân loại và xử lý đúng cách sẽ lấp đầy các bãi chôn lấp, trôi ra sông, ra biển, mất hàng trăm năm để phân hủy và gây hại cho sinh vật biển.

  Chị Minh, một tình nguyện viên dọn rác tại bãi biển, chia sẻ: "Trong mỗi buổi dọn dẹp, chúng tôi nhặt được hàng ngàn mảnh rác nhựa, từ ống hút, chai nước cho đến túi nilon. Thật đau lòng khi thấy môi trường sống của chúng ta đang ngập trong chính rác thải do mình tạo ra."

• Nước thải sinh hoạt: Nước thải từ các hoạt động tắm giặt, vệ sinh, nấu nướng của hàng triệu người dân ở các đô thị lớn nếu không được thu gom và xử lý tập trung sẽ đổ thẳng ra sông hồ, gây ô nhiễm hữu cơ và làm các con sông "chết" dần.

• Khí thải từ phương tiện giao thông: Sự bùng nổ của ô tô, xe máy sử dụng động cơ đốt trong là nguồn phát thải chính các khí CO, NOx và bụi mịn PM2.5 tại các thành phố lớn, là nguyên nhân trực tiếp gây ra sương mù quang hóa và các vấn đề về chất lượng không khí đô thị.

  Theo Tiến sĩ Môi trường học Đặng Hoàng Giang: "Chúng ta không thể đổ lỗi cho riêng một ngành nào. Ô nhiễm môi trường là một bài toán tổng hòa, có sự cộng hưởng giữa khói bụi từ nhà máy, hóa chất từ đồng ruộng và rác thải từ mỗi gia đình. Giải quyết vấn đề này đòi hỏi một cách tiếp cận đồng bộ, từ chính sách vĩ mô của nhà nước cho đến sự thay đổi trong ý thức của từng cá nhân."