Hệ thống chữa cháy tự động là một tổ hợp các thiết bị được kết nối với nhau, có khả năng tự động phát hiện dấu hiệu của sự cháy (thường là sự gia tăng nhiệt độ), tự động kích hoạt và phun chất chữa cháy (phổ biến nhất là nước) lên khu vực có cháy để kiểm soát hoặc dập tắt đám cháy mà không cần sự can thiệp trực tiếp của con người.
Về phân loại hệ thống này rất đa dạng được chia thành các loại chính dựa trên chất chữa cháy sử dụng, bao gồm: hệ thống chữa cháy bằng nước (Sprinkler, Drencher), hệ thống chữa cháy bằng khí (FM-200, Novec 1230, CO2), hệ thống chữa cháy bằng bọt (Foam), và hệ thống chữa cháy bằng bột.
Nguyên lý hoạt động cốt lõi dựa trên một cơ chế "Phát hiện -> Kích hoạt -> Chữa cháy". Một bộ phận cảm biến (ví dụ: bầu thủy tinh cảm biến nhiệt trên đầu phun Sprinkler) khi đạt đến ngưỡng nhiệt độ nhất định sẽ tự vỡ, giải phóng chốt chặn và cho phép chất chữa cháy được áp lực cao trong đường ống phun ra ngoài.
Tầm quan trọng của hệ thống là không thể phủ nhận. Nó được xem là "người lính cứu hỏa tại chỗ", hoạt động 24/7, giúp dập tắt đám cháy ngay từ giai đoạn đầu, ngăn chặn cháy lan, giảm thiểu tối đa thiệt hại về người và tài sản, và tạo điều kiện an toàn cho việc thoát nạn trước khi lực lượng PCCC chuyên nghiệp có mặt.
1.Tại Sao Lắp Đặt Hệ Thống Chữa Cháy Tự Động Là Yêu Cầu Bắt Buộc Cho Hầu Hết Các Công Trình?
Hệ thống pccc tự động là yêu cầu pháp lý và kỹ thuật bắt buộc đối với phần lớn các công trình xây dựng hiện nay, từ nhà cao tầng, trung tâm thương mại, khách sạn đến nhà xưởng sản xuất. Việc trang bị một hệ thống pccc tự động không phải là một lựa chọn, mà là một trách nhiệm và là sự đầu tư thiết yếu.
1. Yêu Cầu Pháp Lý Theo Quy Chuẩn Việt Nam
Luật Phòng cháy và Chữa cháy cùng các văn bản dưới luật như Quy chuẩn QCVN 06:2021/BXD "An toàn cháy cho nhà và công trình" và Tiêu chuẩn TCVN 3890:2023 "Phương tiện phòng cháy và chữa cháy cho nhà và công trình - Trang bị, bố trí" đều có những quy định rất rõ ràng và nghiêm ngặt về việc bắt buộc phải trang bị hệ thống chữa cháy tự động cho các công trình có nguy cơ cháy nổ cao, diện tích lớn hoặc tập trung đông người.
2. Bảo Vệ Tính Mạng Con Người Là Ưu Tiên Số Một
Hệ thống hoạt động ngay lập tức khi có cháy, giúp kiểm soát và khống chế ngọn lửa, ngăn chặn sự lan tỏa của khói độc. Điều này tạo ra "thời gian vàng" quý báu, đảm bảo các lối thoát nạn không bị lửa và khói bao vây, giúp mọi người có đủ thời gian để di tản đến nơi an toàn.
3. Giảm Thiểu Tối Đa Thiệt Hại Về Tài Sản
Thống kê cho thấy, 90% các đám cháy được dập tắt hoặc kiểm soát hiệu quả bởi hệ thống chữa cháy tự động ngay từ giai đoạn ban đầu. Việc dập tắt cháy nhanh chóng giúp bảo vệ các kết cấu quan trọng của công trình, máy móc, thiết bị và hàng hóa, giảm thiểu thiệt hại tài sản xuống mức thấp nhất.
4. Yêu Cầu Từ Các Đơn Vị Bảo Hiểm
Hầu hết các công ty bảo hiểm lớn đều yêu cầu công trình phải được trang bị và bảo trì hệ thống chữa cháy tự động đạt chuẩn như một điều kiện bắt buộc để có thể mua bảo hiểm cháy nổ. Một hệ thống PCCC tốt cũng có thể giúp chủ đầu tư được hưởng mức phí bảo hiểm ưu đãi hơn.
Với vai trò quan trọng như vậy, việc tìm hiểu các loại hệ thống phổ biến sẽ giúp chủ đầu tư có lựa chọn phù hợp nhất cho công trình của mình.
2. Phân Loại Các Hệ Thống Chữa Cháy Tự Động Phổ Biến Nhất Hiện Nay
Tùy thuộc vào đặc tính của khu vực cần bảo vệ, người ta sẽ lựa chọn các loại hệ thống chữa cháy tự động với các chất chữa cháy khác nhau.
1. Hệ Thống Chữa Cháy Bằng Nước
Đây là hệ thống phổ biến, hiệu quả và có chi phí hợp lý nhất.
- Hệ thống Sprinkler: Sử dụng các đầu phun kín có gắn cảm biến nhiệt, chỉ kích hoạt và phun nước tại vị trí có nhiệt độ tăng cao.
- Hệ thống Drencher (Hồng thủy): Sử dụng các đầu phun hở, phun nước đồng loạt trên một khu vực rộng lớn khi được kích hoạt, thường dùng cho các khu vực có mức độ nguy hiểm cháy cao.
2. Hệ Thống Chữa Cháy Bằng Khí
Sử dụng các loại khí sạch, không gây hư hại cho thiết bị điện tử.
- Hệ thống FM-200, Novec 1230: Sử dụng các loại khí chữa cháy sạch, an toàn cho con người, chuyên dùng cho các khu vực có thiết bị giá trị cao như phòng server, trung tâm dữ liệu, phòng điều khiển.
- Hệ thống CO2: Sử dụng khí CO2 nén lỏng, làm loãng nồng độ oxy để dập cháy. Hiệu quả cao nhưng có thể gây ngạt cho con người, chỉ dùng cho các khu vực không có người thường xuyên.
3. Hệ Thống Chữa Cháy Bằng Bọt (Foam)
Sử dụng dung dịch bọt foam, tạo ra một lớp màng phủ lên bề mặt đám cháy, cách ly vật cháy với oxy. Hệ thống này đặc biệt hiệu quả cho các đám cháy xăng dầu, hóa chất lỏng, thường được lắp đặt tại các kho chứa hóa chất, bồn chứa xăng dầu.
Trong số các hệ thống trên, hệ thống chữa cháy sprinkler là giải pháp được ứng dụng rộng rãi và phổ biến nhất.
3. Hệ Thống Chữa Cháy Sprinkler Là Gì và Có Cấu Tạo Như Thế Nào?
Hệ thống chữa cháy sprinkler là một hệ thống chữa cháy tự động bằng nước, sử dụng các đầu phun nước (sprinkler) được bố trí trên một mạng lưới đường ống và được kích hoạt độc lập khi nhiệt độ tại vị trí đó đạt đến một ngưỡng nhất định.
Cấu Tạo Chi Tiết Của Một Hệ Thống Chữa Cháy Tự Động Sprinkler
Một hệ thống chữa cháy tự động sprinkler hoàn chỉnh bao gồm các thành phần chính sau:
- Trung Tâm Điều Khiển (Tủ Báo Cháy): Là bộ não của hệ thống, nhận tín hiệu từ các cảm biến (công tắc dòng chảy, công tắc áp suất) và đưa ra lệnh điều khiển (kích hoạt chuông báo động, điều khiển máy bơm).
- Hệ Thống Máy Bơm Chữa Cháy: Gồm 3 máy bơm chính:
- Bơm chính (Main Pump): Thường là bơm điện, có công suất lớn để cung cấp lưu lượng và áp lực nước chính cho việc chữa cháy.
- Bơm dự phòng (Diesel Pump): Là bơm chạy bằng dầu diesel, tự động khởi động khi bơm chính gặp sự cố hoặc khi mất điện lưới, đảm bảo hệ thống luôn sẵn sàng.
- Bơm bù áp (Jockey Pump): Là một bơm nhỏ, có nhiệm vụ duy trì áp lực nước ổn định trong đường ống, bù lại lượng nước hao hụt do rò rỉ nhỏ, tránh cho bơm chính phải khởi động liên tục.
- Hệ Thống Van Điều Khiển: Bao gồm các loại van như van cổng (gate valve), van một chiều (check valve), và đặc biệt là cụm van báo động (Alarm Valve) - thiết bị sẽ phát tín hiệu báo động khi có dòng nước chảy qua (khi sprinkler được kích hoạt).
- Hệ Thống Đường Ống: Là mạng lưới các đường ống bằng thép, được thiết kế và lắp đặt đi khắp các khu vực cần bảo vệ.
- Đầu Phun Sprinkler: Là thiết bị quan trọng nhất, được gắn trên các đường ống nhánh. Mỗi đầu phun có một bầu thủy tinh chứa chất lỏng cảm biến nhiệt. Khi nhiệt độ xung quanh đạt ngưỡng kích hoạt (ví dụ 68°C), chất lỏng giãn nở làm vỡ bầu thủy tinh, giải phóng chốt chặn và phun nước ra ngoài để dập cháy.
Sự kết hợp của các thiết bị này tạo nên một hệ thống bảo vệ hiệu quả, trong đó có nhiều loại hình khác nhau để phù hợp với từng môi trường cụ thể.
4. Chuyên Gia PCCC và Chủ Đầu Tư Nói Gì Về Hệ Thống Chữa Cháy Tự Động?
Sự tin tưởng của các chuyên gia và hiệu quả thực tế mà hệ thống mang lại cho các chủ đầu tư là minh chứng rõ ràng nhất cho vai trò không thể thiếu của nó.
Nhận Định Từ Chuyên Gia PCCC
"Nhiều người có quan niệm sai lầm rằng khi có cháy, toàn bộ hệ thống sprinkler sẽ phun nước ồ ạt gây hư hại toàn bộ tài sản. Thực tế hoàn toàn ngược lại. Hệ thống chữa cháy tự động sprinkler được thiết kế để kích hoạt cục bộ, chỉ có những đầu phun ngay tại vị trí có cháy mới hoạt động. Nó sử dụng một lượng nước ít hơn rất nhiều so với vòi rồng của lực lượng cứu hỏa, nhưng lại tác động sớm và chính xác, giúp dập tắt đám cháy khi nó còn nhỏ. Đây là một giải pháp bảo vệ thông minh, hiệu quả và giảm thiểu thiệt hại tối đa." - Đại tá. TS. Lê Quang Bốn, chuyên gia an toàn PCCC.
Chia Sẻ Từ Chủ Đầu Tư/Quản Lý Nhà Xưởng
"Khi tiến hành thi công nhà xưởng sản xuất đồ gỗ, chúng tôi đặc biệt chú trọng đến hạng mục PCCC. Chúng tôi đã đầu tư một hệ thống pccc sprinkler hiện đại theo tư vấn của đơn vị thiết kế. Gần đây, xưởng đã xảy ra một sự cố chập điện nhỏ tại khu vực máy cắt. Hệ thống sprinkler đã kích hoạt ngay lập tức và dập tắt đám cháy chỉ trong vòng vài phút trước khi nó lan rộng. Thiệt hại không đáng kể. Tôi thực sự thấy rằng đây là khoản đầu tư hoàn toàn xứng đáng và mang lại sự an tâm tuyệt đối." - Ông Nguyễn Thanh Tùng, Giám đốc Công ty CP Nội thất An Cường.
Những đánh giá này cho thấy, việc đầu tư vào một hệ thống PCCC tự động chất lượng là một quyết định đầu tư khôn ngoan và có trách nhiệm.
5. Các Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ) Về Hệ Thống Chữa Cháy Tự Động
1. Chất lỏng màu đỏ trong đầu phun sprinkler là gì?
Đó là một loại chất lỏng (thường là cồn gốc glycerin) có khả năng giãn nở mạnh khi gặp nhiệt độ cao. Màu sắc của chất lỏng (đỏ, vàng, xanh lá, xanh dương...) quy định cho ngưỡng nhiệt độ kích hoạt khác nhau của đầu phun (ví dụ màu đỏ là 68°C, màu vàng là 79°C).
2. Khi có cháy, có phải tất cả các đầu sprinkler đều phun nước không?
Không. Đây là một hiểu lầm phổ biến. Hệ thống sprinkler được thiết kế để kích hoạt độc lập. Chỉ có đầu phun nào tiếp xúc trực tiếp với nhiệt độ đủ cao tại vị trí cháy mới bị vỡ và phun nước.
3. Tuổi thọ của một hệ thống chữa cháy tự động là bao lâu?
Nếu được thiết kế, lắp đặt đúng tiêu chuẩn và bảo trì định kỳ, một hệ thống chữa cháy tự động có thể có tuổi thọ trên 20-30 năm. Các đầu phun sprinkler có thể cần được kiểm tra và thay thế sau khoảng 20 năm theo khuyến nghị của nhà sản xuất.
4. Tần suất bảo trì, bảo dưỡng hệ thống PCCC là bao lâu một lần?
Theo quy định tại TCVN 3890:2023, hệ thống PCCC phải được bảo dưỡng định kỳ ít nhất 1 năm/lần bởi đơn vị có chức năng. Việc kiểm tra hoạt động của máy bơm, tủ điều khiển nên được thực hiện thường xuyên hơn (hàng tuần, hàng tháng).
5. Có thể lắp đặt hệ thống sprinkler trong phòng server không?
Không nên. Nước sẽ gây hư hại nghiêm trọng cho các thiết bị điện tử. Đối với phòng server, trung tâm dữ liệu, nên sử dụng các hệ thống chữa cháy bằng khí sạch như FM-200 hoặc Novec 1230.
6. Chi phí lắp đặt hệ thống chữa cháy sprinkler có đắt không?
Chi phí phụ thuộc vào diện tích, loại hình công trình và mức độ phức tạp. Tuy nhiên, so với các hệ thống chữa cháy khác và so với tổng giá trị công trình, chi phí cho hệ thống sprinkler được đánh giá là rất hợp lý và hiệu quả. Quá trình lắp đặt hệ thống pccc này là một phần quan trọng trong tổng chi phí xây dựng.
7. "Hệ thống đường ống khô" (Dry Pipe System) là gì?
Là một loại hệ thống sprinkler mà đường ống không chứa nước sẵn mà chứa không khí hoặc khí nén. Khi đầu phun bị vỡ, khí sẽ thoát ra trước, làm giảm áp suất và mở van hệ thống, lúc đó nước mới được bơm vào đường ống. Hệ thống này chuyên dùng cho các khu vực có nhiệt độ đóng băng như kho lạnh.
8. Áp lực nước tối thiểu cần thiết để hệ thống sprinkler hoạt động là bao nhiêu?
Áp lực nước tại đầu phun xa nhất phải đảm bảo một giá trị tối thiểu theo thiết kế (thường không nhỏ hơn 0.5 bar) để đảm bảo nước có thể phun ra với lưu lượng và tầm bao phủ hiệu quả.
9. Hệ thống sprinkler có thể bị kích hoạt giả không?
Rất hiếm. Đầu phun sprinkler chỉ bị vỡ và kích hoạt khi có nhiệt độ tăng cao thực sự do đám cháy gây ra. Các va đập cơ học thông thường rất khó làm vỡ bầu thủy tinh cảm biến.
10. Sau khi hệ thống đã chữa cháy, cần làm gì để tái khởi động?
Cần phải thay thế các đầu phun đã bị kích hoạt bằng các đầu phun mới, kiểm tra lại toàn bộ hệ thống van, đường ống, và reset lại trung tâm điều khiển để đưa hệ thống về trạng thái sẵn sàng hoạt động. Công việc này phải được thực hiện bởi các kỹ thuật viên có chuyên môn.
Đánh giá sản phẩm của chúng tôi