Thi Công Phòng Sạch: Quy Trình Chuẩn, Yêu Cầu Kỹ Thuật Và Đảm Bảo Chất Lượng Cuối Cùng

Thi công phòng sạch là quy trình thực hiện xây dựng và lắp đặt toàn bộ hệ thống của phòng dựa trên bản vẽ thiết kế, tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc kiểm soát ô nhiễm và tiêu chuẩn chất lượng. 

Quy trình này đòi hỏi  yêu cầu kỹ thuật cao về vật liệu chuyên dụng, lắp đặt chính xác hệ thống HVAC, điện, và các hệ thống phụ trợ.   

Để đảm bảo  chất lượng cuối cùng , cần đặc biệt lưu ý đến  kiểm soát ô nhiễm tại công trường, trình tự thi công "sạch dần", và giám sát chặt chẽ mọi công đoạn. 

Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về thi công phòng sạch 

1. Quy trình thi công phòng sạch như thế nào?  

Quy trình thi công phòng sạch chuẩn bao gồm các bước từ chuẩn bị mặt bằng và vật tư, lắp đặt kết cấu bao che (vỏ phòng), hệ thống HVAC, điện, chiếu sáng và các hệ thống phụ trợ, sau đó là hoàn thiện, vệ sinh chuyên sâu, vận hành thử nghiệm, hiệu chỉnh và cuối cùng là chứng nhận, bàn giao. 

Thi công phòng sạch là một chuỗi các công đoạn liên kết chặt chẽ, được thực hiện theo trình tự khoa học và kỷ luật nghiêm ngặt để đảm bảo chất lượng và đạt được cấp độ sạch theo yêu cầu thiết kế. 

FDI Care, với hơn 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thi công và lắp đặt phòng sạch cho nhiều ngành công nghiệp dược phẩm, điện tử, y tế, tự hào mang đến những giải pháp toàn diện và quy trình chuyên nghiệp nhất, đảm bảo mọi công trình đạt chuẩn quốc tế và hiệu suất tối ưu. 

Dưới đây là một số quy trình không thể thiếu trong thi công phòng sạch đảm bảo tiêu chuẩn của ISO, GMP cũng là những quy trình mà FDI Care rất thận trọng:   

1.1. Chuẩn bị mặt bằng và vật tư 

• Dọn dẹp và Làm sạch mặt bằng  đối với khu vực thi công phải được dọn dẹp hoàn toàn các vật liệu thừa, rác thải và bụi bẩn. Nền móng cần được làm phẳng, khô ráo và vệ sinh sơ bộ để tạo môi trường sạch nhất có thể trước khi bắt đầu. 
• Vận chuyển và Bảo quản vật tư  thì vật liệu chuyên dụng cho phòng sạch panel, phụ kiện, thiết bị HVAC phải được vận chuyển cẩn thận, bảo quản trong kho sạch sẽ, khô ráo, tránh va đập, ẩm mốc hoặc nhiễm bụi. 

Lưu ý từ chuyên gia : " Việc bảo quản vật tư đúng cách ngay từ đầu giúp  giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm hạt phát sinh từ vật liệu trong quá trình thi công ," ông Nguyễn Văn Hùng, Giám đốc Dự án Phòng Sạch của FDI Care, chia sẻ. 

1.2. Lắp đặt kết cấu bao che 

Đây là bước hình thành "lớp vỏ" kín cho phòng sạch, quyết định độ kín và khả năng kiểm soát áp suất. Để “lớp vỏ” này trở nên hoàn hảo thì yêu cầu phải chuẩn chỉnh từ các đầu công việc sau:  

• Thi công Khung xương  khi lắp đặt hệ thống khung treo trần và khung định hình tường bằng vật liệu chuyên dụng (thường là nhôm hoặc thép không gỉ). 
• Lắp đặt Panel tường và trần  dựng các tấm panel phòng sạch (thường là thép sơn tĩnh điện hoặc nhôm hợp kim với lõi cách nhiệt như PU, EPS, Rockwool) theo đúng kích thước, đảm bảo độ phẳng và kín khít tuyệt đối giữa các mối nối. Các mối nối phải được xử lý bằng silicone chuyên dụng cho phòng sạch để ngăn bụi và khí rò rỉ.  

Tiêu chuẩn tham khảo : " Độ phẳng bề mặt tường và trần trong phòng sạch cần đạt dung sai tối thiểu theo ISO 14644-4 để tránh tích tụ hạt và dễ dàng vệ sinh ". 

• Thi công Sàn  khi   lát sàn vinyl chống tĩnh điện, đổ sàn epoxy tự san phẳng, hoặc lắp đặt sàn nâng kỹ thuật. Bề mặt sàn phải liền mạch, chống mài mòn, chống hóa chất và không phát sinh bụi. 

1.3. Lắp đặt Hệ thống HVAC 

Hệ thống HVAC là yếu tố quan trọng nhất quyết định cấp độ sạch và chất lượng không khí của phòng. 

• Lắp đặt AHU và Thiết bị chính: Đặt và kết nối các bộ xử lý không khí (AHU) cùng các thiết bị khác như chiller (nếu có). 
• Thi công Hệ thống ống gió: Lắp đặt các đường ống dẫn khí sạch và hồi khí. Toàn bộ hệ thống ống gió phải được vệ sinh bên trong kỹ lưỡng trước khi lắp đặt để tránh phát tán bụi bẩn khi vận hành. Các mối nối ống gió phải kín tuyệt đối, không rò rỉ. 

• Lắp đặt Bộ lọc khí: Gắn các bộ lọc thô, lọc trung gian và đặc biệt là các bộ lọc HEPA/ULPA vào đúng vị trí theo thiết kế (thường là tại miệng cấp khí hoặc trong AHU). Việc lắp đặt bộ lọc phải đảm bảo độ kín khít cao để không khí không đi vòng qua bộ lọc. 

  

1.4. Lắp đặt hệ thống điện, chiếu sáng và điều khiển 

Để lắp đặt hệ thống điện, chiếu sáng và điều khiển  được đảm bảo sạch sẽ và đúng quy trình ngay từ đầu thì cần hoàn chỉnh được từng bước sau:  

• Đi dây điện dây dẫn điện phải được đi âm tường hoặc trong ống kín (conduit) để tránh bám bụi và dễ dàng vệ sinh. 
• Lắp đặt Đèn phòng sạch  gắn đèn LED âm trần chuyên dụng, có bề mặt phẳng, kín để không bám bụi, dễ lau chùi và không phát sinh nhiệt quá mức. 
• Lắp đặt Tủ điện và Bảng điều khiển  đặt các tủ điều khiển, bảng hiển thị thông số môi trường (nhiệt độ, độ ẩm, áp suất) và hệ thống tự động hóa. 
• Hệ thống Chống tĩnh điện  phải lắp đặt hệ thống tiếp địa và các thiết bị chống tĩnh điện để bảo vệ thiết bị nhạy cảm và con người. 

1.5. Lắp đặt hệ thống phụ trợ 

Tùy thuộc vào mục đích sử dụng của phòng sạch, các hệ thống phụ trợ có thể bao gồm 4 hệ thống nước tinh khiết, hệ thống nén khí sạch, khí y tế, hệ thống PCCC, hệ thống thoát nước sàn.  

Dưới đây là chi tiết 4 hệ thống phụ trợ:  

• Hệ thống nước tinh khiết lắp đặt đường ống dẫn nước RO/DI, van và các thiết bị xử lý nước, đảm bảo tiêu chuẩn vô trùng. 
• Hệ thống khí nén sạch, khí y tế  đường ống, máy nén khí, bộ lọc khí phải đạt chuẩn vệ sinh cao. 
• Hệ thống PCCC (Phòng cháy chữa cháy) yêu cầu  đầu phun sprinkler, báo cháy, và các thiết bị PCCC khác phải được tích hợp hài hòa với cấu trúc phòng sạch. 
• Hệ thống thoát nước sàn  phải đảm bảo thoát nước hiệu quả và có hệ thống ngăn mùi, chống trào ngược. 

1.6. Thi công các chi tiết hoàn thiện và vệ sinh thô 

Khi các chi tiết thi công dần đi vào hoàn thiện thì càng phải chú trọng việc làm sạch các vật tư nhất có nhất có thể từ việc lắp đặt cửa phòng, kính quan sát hay Pass box/Air Shower và không thể thiếu bước 3 vệ sinh thô bao gồm lắp đặt cửa phòng sạch, lắp đặt kính quan sát và pass box/Air Shower, vệ sinh thô ban đầu:  

• Lắp đặt Cửa phòng sạch  gắn các loại cửa chuyên dụng (cửa tự động, cửa trượt, cửa mở) với khóa liên động (interlock) để kiểm soát luồng không khí và nhân sự. 
• Lắp đặt Kính quan sát và Pass box/Air Shower  cố định các ô kính chống bụi, lắp đặt buồng trung chuyển vật liệu (pass box) và buồng thổi khí (air shower). 
• Vệ sinh thô ban đầu  loại bỏ bụi bẩn, vật liệu thừa sau thi công, chuẩn bị cho giai đoạn vệ sinh tinh và chạy thử. 

1.7. Vận hành thử nghiệm, hiệu chỉnh và chứng nhận 

Đây là giai đoạn cực kỳ quan trọng để đảm bảo phòng sạch hoạt động đúng thiết kế và đạt tiêu chuẩn. Giai đoạn này sẽ bao gồm các bước dưới đây:  

• Vận hành thử nghiệm  khởi động toàn bộ hệ thống (HVAC, điện, chiếu sáng) để kiểm tra chức năng ban đầu. 
• Đo đạc và Hiệu chỉnh  phải đảm bảo đo đạc chính xác các thông số như nồng độ hạt bụi, nhiệt độ, độ ẩm, chênh áp, tốc độ gió, tần suất trao đổi khí (ACH). Hệ thống sẽ được hiệu chỉnh liên tục để đạt được các thông số theo yêu cầu của tiêu chuẩn thiết kế.  
• Kiểm tra độ kín  để phát hiện và khắc phục các điểm rò rỉ không khí ở vỏ phòng và hệ thống ống gió. 
• Chứng nhận  sau khi đạt tất cả các tiêu chí, một tổ chức độc lập sẽ tiến hành kiểm tra và cấp chứng nhận phòng sạch đạt tiêu chuẩn (ví dụ: ISO 14644-1, GMP). 

" Quá trình TAB chuyên sâu có thể mất vài ngày đến vài tuần tùy độ phức tạp, nhưng nó là bước không thể thiếu để đảm bảo hiệu suất tối ưu và tiết kiệm năng lượng lâu dài ," một chuyên gia từ Hiệp hội Môi trường Kiểm soát Hoa Kỳ (IEST) nhận định. 

1.8. Bàn giao và đào tạo 

• Bàn giao Hồ sơ  chuyển giao toàn bộ hồ sơ hoàn công, bản vẽ, giấy chứng nhận, hướng dẫn vận hành và bảo trì chi tiết cho chủ đầu tư. 

• Đào tạo vận hành  đào tạo nhân viên của chủ đầu tư về cách vận hành, giám sát và bảo trì hệ thống phòng sạch đúng cách. 

  

2. Yêu cầu kỹ thuật thi công phòng sạch đòi hỏi những gì? 

Thi công phòng sạch đòi hỏi yêu cầu kỹ thuật đặc biệt về việc lựa chọn và bảo quản vật liệu chuyên dụng, lắp đặt chính xác và kín khít hệ thống vỏ phòng, đảm bảo vệ sinh và độ chính xác cao của hệ thống HVAC, cùng với việc đi dây điện và đường ống phụ trợ một cách an toàn, chống ô nhiễm và tuân thủ các tiêu chuẩn ngành.  Thi công phòng sạch yêu cầu sự tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật nghiêm ngặt hơn nhiều so với xây dựng thông thường để đảm bảo độ sạch và hiệu suất vận hành.  

Liệt kê dưới đây là các yêu cầu kỹ thuật đặc biệt trong việc thi công phòng sạch: 

2.1. Yêu cầu về vật liệu chuyên dụng 

• Đối với yêu cầu về lựa chọn vật liệu c hỉ sử dụng  vật liệu được thiết kế riêng cho phòng sạch, có chứng nhận không phát sinh hạt, không bám bụi, chống tĩnh điện, chống ăn mòn và dễ lau chùi 
•  ví dụ: panel thép sơn tĩnh điện, sàn epoxy/vinyl chống tĩnh điện, silicone y tế. 
• Trong việc bảo quản và vận chuyển  vật liệu phải được bảo quản trong điều kiện sạch sẽ, khô ráo, tránh xa nguồn ô nhiễm và vận chuyển cẩn thận để không làm biến dạng hay trầy xước. 

2.2. Yêu cầu về lắp đặt hệ thống vỏ phòng  

• Độ kín khít tuyệt đối  vì đây là yếu tố sống còn. Các mối nối giữa các tấm panel tường, trần, giữa panel với sàn và các vị trí cửa sổ, cửa ra vào phải được xử lý kín khít bằng silicone chuyên dụng, không để lại khe hở dù nhỏ nhất. 
• Độ phẳng và mỹ quan  bề mặt tường, trần, sàn phải phẳng tuyệt đối để không tạo nơi bám bụi và thuận tiện cho việc vệ sinh. 

2.3. Yêu cầu về lắp đặt hệ thống HVAC 

• Vệ sinh ống gió nội bộ  toàn bộ hệ thống ống gió phải được vệ sinh sạch sẽ bên trong, có thể dùng phương pháp thổi khí nén hoặc lau chùi bằng dung dịch chuyên dụng, trước khi lắp đặt và trước khi vận hành lần đầu. 
• Độ chính xác cao  trong vị trí lắp đặt bộ lọc HEPA/ULPA, miệng cấp/hồi gió phải chính xác theo bản vẽ để đảm bảo luồng khí được phân bố tối ưu và chênh áp được duy trì. 
• Cách ly rung động  hệ thống AHU, quạt và các thiết bị phát sinh rung động cần được lắp đặt trên các giá đỡ chống rung để không truyền rung động gây ảnh hưởng đến thiết bị nhạy cảm bên trong phòng. 

2.4. Yêu cầu về hệ thống điện, chiếu sáng và phụ trợ 

• Đi âm tường/trong ống kín  dây điện, cáp mạng phải được đi âm tường hoặc trong ống kín (conduit) để tránh bám bụi và dễ vệ sinh. 
• Thiết bị chuyên dụng  đèn, ổ cắm, công tắc phải là loại chuyên dụng cho phòng sạch, có bề mặt phẳng, kín, chống bụi và chống tĩnh điện. 
• Đảm bảo vô trùng và kín khít  đối với đường ống nước tinh khiết, khí y tế hoặc các đường ống dẫn hóa chất, phải đảm bảo vật liệu đạt chuẩn vệ sinh, quy trình lắp đặt không rò rỉ và tránh tối đa ô nhiễm từ bên ngoài. 

3. Có những lưu ý khi thi công phòng sạch?  

Khi thi công phòng sạch, cần lưu ý đặc biệt đến việc kiểm soát ô nhiễm tại công trường liên tục, tuân thủ trình tự thi công "sạch dần", giám sát chặt chẽ chất lượng từng công đoạn, đảm bảo an toàn lao động, đào tạo chuyên môn cho nhân sự và ghi chép đầy đủ hồ sơ, tài liệu thi công.  Thi công phòng sạch là một công việc đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ và tuân thủ kỷ luật nghiêm ngặt trên công trường để không làm ảnh hưởng đến chất lượng cuối cùng của phòng. 

Một số điều dưới đây cần lưu ý khi thi công phòng sạch để có thể đảm bảo được chất lượng đầu ra tốt nhất:  

3.1. Kiểm soát ô nhiễm tại công trường   

Đây là thách thức lớn nhất và quan trọng nhất trong thi công phòng sạch vì nó yêu cầu đảm bảo tối đa 3 việc sau:  

• Phân vùng thi công  chia công trường thành các khu vực "sạch" hơn và "bẩn" hơn để kiểm soát luồng vật liệu và nhân sự. Khu vực đã lắp đặt panel cần được bảo vệ cẩn thận. 
• Quy định ra vào nghiêm ngặt  thiết lập quy trình ra vào công trường, yêu cầu công nhân thay giày dép, mặc áo bảo hộ hoặc đơn giản là phủ bạt che chắn các khu vực đã thi công xong để tránh bụi. 
• Vệ sinh công nghiệp liên tục  sử dụng máy hút bụi công nghiệp, máy chà sàn, thường xuyên vệ sinh, tưới nước để giảm bụi phát sinh trong quá trình xây dựng. 

Kinh nghiệm thực tiễn : "Chúng tôi luôn duy trì một đội ngũ vệ sinh công nghiệp túc trực liên tục trong suốt quá trình thi công, đặc biệt là khi lắp đặt các hệ thống lọc và vỏ phòng, để đảm bảo không khí luôn trong trạng thái kiểm soát tốt nhất ," ông Lê Thanh Tùng, Trưởng phòng Kỹ thuật của FDI Care, chia sẻ. 

3.2. Trình tự thi công hợp lý và khoa học 

• Nguyên tắc "sạch dần"  các hạng mục thi công cần được thực hiện từ "bẩn" đến "sạch". Ví dụ, xây dựng phần thô trước, sau đó mới lắp đặt các hệ thống đòi hỏi độ sạch cao như HVAC và vỏ phòng. 
• Thi công từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài  ưu tiên hoàn thiện các hạng mục trên cao (trần, ống gió trên trần) trước, sau đó mới đến tường và sàn, tránh làm rơi vãi vật liệu bẩn xuống các khu vực đã hoàn thiện. 

3.3. Kiểm soát chất lượng thi công chặt chẽ 

• Giám sát độc lập  cần có đội ngũ giám sát có kinh nghiệm chuyên sâu về phòng sạch để kiểm tra, nghiệm thu từng công đoạn lắp đặt. 
• Kiểm tra độ kín (Smoke Test) thường xuyên thực hiện kiểm tra độ kín của các mối nối, khe hở trên vỏ phòng và ống gió bằng khói hoặc áp suất để phát hiện và khắc phục kịp thời. 
• Đo đạc chính xác  kiểm tra kích thước, độ phẳng, độ vuông góc của các cấu kiện bằng dụng cụ đo chuyên dụng. 

3.4. Đảm bảo an toàn lao động và đào tạo nhân sự 

• An toàn lao động  cung cấp đầy đủ trang bị bảo hộ cá nhân (PPE) cho công nhân và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn điện, an toàn khi làm việc trên cao, an toàn với hóa chất. 
• Đào tạo chuyên môn  tất cả công nhân tham gia thi công phòng sạch cần được đào tạo về các nguyên tắc cơ bản của phòng sạch, quy trình làm việc, tầm quan trọng của việc kiểm soát ô nhiễm và sử dụng thiết bị chuyên dụng. 

3.5. Hồ sơ và tài liệu thi công minh bạch 

• Ghi chép đầy đủ: Nhật ký thi công, các biên bản nghiệm thu từng giai đoạn, báo cáo kiểm tra chất lượng và các thay đổi (nếu có) so với bản vẽ thiết kế ban đầu cần được ghi chép đầy đủ và minh bạch. Hồ sơ này rất quan trọng cho quá trình vận hành, bảo trì và chứng nhận sau này. 

4. Việc thi công chuẩn xác có tầm quan trọng như thế nào? 

Việc thi công phòng sạch chuẩn xác có tầm quan trọng sống còn trong việc đảm bảo hiệu suất hoạt động ổn định, duy trì mức độ sạch theo tiêu chuẩn, tối ưu hóa chi phí vận hành, kéo dài tuổi thọ công trình, và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật.  Thi công là giai đoạn biến thiết kế lý thuyết thành một không gian hoạt động hiệu quả. Chất lượng của quá trình này quyết định trực tiếp đến hiệu suất và tuổi thọ của phòng sạch. 

Tầm quan trọng của việc thi công phòng sạch được liệt kê dưới đây:  

• Đảm bảo Hiệu suất Hoạt động và Mức độ Sạch   vì một lỗi nhỏ trong thi công (ví dụ: khe hở nhỏ, mối nối không kín) có thể làm giảm đáng kể hiệu suất lọc khí, gây mất chênh áp và khiến phòng không đạt được cấp độ sạch mong muốn theo ISO 14644-1. 
• Tối ưu hóa Chi phí Vận hành và Bảo trì khi  thi công đúng kỹ thuật giúp hệ thống HVAC hoạt động hiệu quả hơn (ít tổn thất áp suất, không khí), giảm tải cho bộ lọc, từ đó tiết kiệm năng lượng đáng kể (có thể lên tới 15-20% chi phí điện năng) và giảm tần suất bảo trì, thay thế linh kiện. 
• Kéo dài Tuổi thọ và Độ bền của Công trình sử dụng vật liệu và kỹ thuật thi công đúng chuẩn giúp phòng sạch có độ bền cao, ít hư hỏng, chống chịu tốt với điều kiện môi trường và kéo dài tuổi thọ sử dụng. 
• Tuân thủ Quy định và Tiêu chuẩn Ngành  trong các ngành như dược phẩm (GMP), y tế, điện tử, việc thi công phải tuân thủ các quy định pháp luật và tiêu chuẩn ngành nghiêm ngặt. Thi công đúng chuẩn là điều kiện tiên quyết để được cấp phép hoạt động và tránh các rủi ro pháp lý.  

Ông Lê Đình Trung, Giám đốc Nhà máy Dược phẩm ABC, chia sẻ: ' Nhờ sự tỉ mỉ và tuân thủ chặt chẽ các quy trình thi công phòng sạch từ FDI Care, nhà máy chúng tôi đã dễ dàng đạt chứng nhận GMP ngay từ lần đầu tiên, đảm bảo chất lượng sản phẩm và giảm thiểu rủi ro ô nhiễm. Chúng tôi rất hài lòng với sự chuyên nghiệp và kết quả đạt được '." 

5. Thách thức trong thi công phòng sạch 

Thi công phòng sạch không chỉ phức tạp mà còn đối mặt với nhiều thách thức đặc thù phức tạp kỹ thuật, đòi hỏi chi phí đầu tư lớn và phải kiểm soát ô nhiễm liên tục và bên cạnh đó yêu cầu đội ngũ chất lượng chuyên nghiệp. 

Chi tiết các thách thức trong thi công phòng sạch được nêu ra dưới đây:   

• Phức tạp kỹ thuật cao đ òi hỏi kiến thức chuyên sâu về nhiều lĩnh vực như xây dựng, cơ điện, tự động hóa, điều khiển, vi sinh học và các tiêu chuẩn quốc tế. 
• Chi phí đầu tư lớn c hi phí cho vật liệu chuyên dụng, thiết bị công nghệ cao, và nhân công có tay nghề cao làm tăng đáng kể tổng mức đầu tư ban đầu. 
• Kiểm soát ô nhiễm liên tục  đây là thách thức lớn nhất trong suốt quá trình thi công, cần sự giám sát và tuân thủ kỷ luật nghiêm ngặt để tránh ô nhiễm ngược. 
• Yêu cầu đội ngũ chuyên nghiệp  cần có nhà thầu và đội ngũ thi công có kinh nghiệm, được đào tạo chuyên biệt về phòng sạch, hiểu rõ từng chi tiết kỹ thuật và quy trình kiểm soát chất lượng. 

Thi công phòng sạch là một giai đoạn tối quan trọng, biến thiết kế lý thuyết thành một không gian hoạt động hiệu quả và đạt chuẩn. Sự thành công của một phòng sạch không chỉ phụ thuộc vào bản vẽ thiết kế hoàn hảo mà còn ở năng lực, kinh nghiệm và sự tỉ mỉ của đội ngũ thi công. Việc tuân thủ nghiêm ngặt quy trình, yêu cầu kỹ thuật và các biện pháp kiểm soát ô nhiễm trong suốt quá trình thi công là chìa khóa để đảm bảo phòng sạch đạt chuẩn, hoạt động ổn định và mang lại hiệu quả tối đa cho mục đích sử dụng. FDI Care, với chứng nhận ISO 9001:2015 về hệ thống quản lý chất lượng, cam kết mang đến sự yên tâm và chất lượng vượt trội cho mọi dự án phòng sạch của bạn.