Phòng Sạch Là Gì? Tiêu Chuẩn, Có Ảnh Hưởng Tích/Tiêu Cực Như Thế Nào Đến Con Người?

Phòng sạch là  môi trường được kiểm soát chặt chẽ về nồng độ hạt bụi, vi sinh vật, nhiệt độ, độ ẩm , nhằm tạo không gian tinh khiết, lý tưởng cho sức khỏe.   

Tiêu chuẩn một căn phòng sạch  môi trường thông thoáng, không tích tụ nhiều ô nhiễm như bụi, nấm mốc, vi khuẩn , tạo sự thoải mái về tinh thần.   

Phòng sạch mang lại ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe con người bằng cách giảm nguy cơ dị ứng, bệnh hô hấp, nhiễm trùng  

Tuy nhiên nó cũng ảnh hưởng tiêu cực đòi hỏi các tổ chức phải  cân nhắc kỹ lưỡng về chi phí, quản lý nhân sự và duy trì quy trình để tối ưu hóa lợi ích và giảm thiểu các mặt hạn chế .  

1. Phòng sạch là gì?   

Phòng sạch là một không gian được kiểm soát chặt chẽ về nồng độ hạt bụi, vi sinh vật, nhiệt độ và độ ẩm, nhằm tạo ra một môi trường tinh khiết, hỗ trợ sức khỏe và sự thoải mái cho con người.  

Phòng sạch, trong bối cảnh môi trường sống và làm việc hàng ngày, là một không gian được thiết kế và duy trì nhằm giảm thiểu tối đa các tác nhân gây ô nhiễm trong không khí và trên bề mặt. Mục tiêu là tạo ra một môi trường trong lành, an toàn cho sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống.  

Phòng sạch thường sử dụng các vật liệu xây dựng có bề mặt nhẵn, ít bám bụi, dễ lau chùi và không phát sinh hạt. Điều này bao gồm tường, sàn, trần nhà và nội thất, tất cả đều được thiết kế để dễ dàng vệ sinh và hạn chế tối đa nơi trú ngụ cho bụi bẩn, vi khuẩn.  

Tiến sĩ Trần Bảo Nam, Trưởng phòng Nghiên cứu và Phát triển (R&D), Viện Công nghệ Sinh học: " Trong nghiên cứu, một hạt bụi vô hình cũng có thể làm hỏng kết quả của cả một tháng làm việc. Đối với chúng tôi, phòng sạch không phải là một không gian làm việc, mà là một công cụ nghiên cứu chính xác. Việc duy trì đúng cấp độ sạch ISO 7 với áp suất và luồng khí ổn định là điều kiện tiên quyết để đảm bảo tính toàn vẹn của dữ liệu thí nghiệm ."  

2. Tiêu chuẩn của một căn phòng sạch sẽ là gì?  

Tiêu chuẩn của một căn phòng sạch, trong bối cảnh môi trường sống và làm việc hàng ngày  là được định nghĩa bởi  khả năng kiểm soát các tác nhân gây ô nhiễm để đảm bảo sức khỏe và sự thoải mái cho con người. Một căn phòng sạch sẽ bao gồm các tiêu chí về nồng độ bụi và vi sinh vật, nhiệt độ, độ ẩm, không khí, bề mặt vệ sinh và các chất gây mùi.  

Dưới đây là một số tiêu chí cơ bản của một căn phòng sạch lý tưởng:   

2.1. Kiểm soát Nhiệt độ và Độ ẩm, áp suất không khí  

Phòng sạch phải duy trì  nhiệt độ và độ ẩm ổn định, áp suất không khí trong một phạm vi hẹp . Điều này không chỉ tạo sự thoải mái mà còn quan trọng để có thể:   

Ngăn chặn sự phát triển của vi sinh vật, nấm mốc đặc biệt nấm mốc phát triển mạnh trong môi trường ẩm . Giảm tĩnh điện, có thể thu hút các hạt bụi. Đảm bảo sự ổn định của các vật liệu và thiết bị nếu có.  

Trong nhiều trường hợp, phòng sạch được duy trì ở  áp suất dương so với môi trường xung quanh. Điều này có nghĩa là không khí từ bên trong phòng sạch sẽ bị đẩy ra ngoài khi có sự mở cửa hoặc rò rỉ, ngăn không cho không khí bẩn từ bên ngoài xâm nhập vào.  

2.2. Luồng khí và Số lần trao đổi khí đi cùng hệ thống lọc khí hiệu quả  

Không khí trong phòng sạch cần được lưu thông một cách có kiểm soát. Có thể là luồng khí một chiều laminar flow hoặc luồng khí hỗn loạn turbulent flow , nhằm đảm bảo không khí sạch liên tục được cấp vào và đẩy các hạt ô nhiễm ra ngoài.  

Số lần trao đổi khí ACH: Đây là số lần toàn bộ thể tích không khí trong phòng được thay thế bằng không khí mới đã qua lọc trong một giờ. ACH càng cao, khả năng loại bỏ hạt bụi và vi sinh vật càng nhanh, góp phần duy trì độ sạch.  

Bộ lọc HEPA (High-Efficiency Particulate Air): Đây là thành phần cốt lõi trong hệ thống thông gió của phòng sạch. Bộ lọc HEPA có khả năng giữ lại ít nhất 99.97% các hạt có kích thước 0.3 micromet.  

Bộ lọc ULPA (Ultra-Low Penetration Air): Được sử dụng cho các phòng sạch có yêu cầu cao hơn nữa, lọc được ít nhất 99.999% các hạt có kích thước 0.12 micromet.  

Ông Lê Quang Huy, Kỹ sư trưởng, Công ty TNHH Kiểm định Kỹ thuật A-STAR: " Trên bản vẽ, mọi phòng sạch đều hoàn hảo. Nhưng thực tế, việc cân bằng hệ thống để đạt được đúng số lần trao đổi khí, duy trì chênh áp ổn định và vượt qua bài kiểm tra đếm hạt mới là thử thách thật sự. Quá trình kiểm tra và chứng nhận (Validation) là bước cuối cùng và quan trọng nhất, nó xác nhận liệu một thiết kế có thực sự trở thành một phòng sạch đạt chuẩn hay không. "  

2.3. Vật liệu xây dựng và cấu trúc vào quy trình vận hành vệ sinh nghiêm ngặt  

• Bề mặt nhẵn và kín: Tất cả các bề mặt (tường, sàn, trần) phải nhẵn, không có kẽ hở, không bám bụi, dễ dàng làm sạch và khử trùng để không trở thành nơi trú ngụ cho vi sinh vật hoặc nguồn phát sinh hạt.  

• Thiết kế tối ưu: Thiết kế phòng phải giảm thiểu các góc cạnh, gờ rãnh, nơi bụi bẩn có thể tích tụ.  

• Quy trình ra vào: Các quy tắc về việc thay quần áo phòng sạch, găng tay phòng sạch , đi qua phòng đệm (airlock) trước khi vào phòng là bắt buộc để ngăn chặn ô nhiễm từ con người.  

• Vệ sinh chuyên biệt: Quy trình làm sạch phải được thực hiện bằng dụng cụ, hóa chất chuyên dụng và theo tần suất nghiêm ngặt để đảm bảo không phát sinh ô nhiễm trong quá trình vệ sinh.  

  

Bà Nguyễn Phương Mai, Giám đốc Vận hành, Công ty TNHH Med-Device Việt Nam: " Dự án nhà máy sản xuất thiết bị y tế của chúng tôi yêu cầu một phòng sạch Class 10,000 (ISO 7) và phải hoàn thành trong thời gian gấp rút. Điều chúng tôi đánh giá cao nhất ở  FDI Care là họ đã cung cấp một giải pháp 'chìa khóa trao tay' thực sự. Từ khâu tư vấn thiết kế, chọn vật liệu xây dựng, thi công hệ thống panel và HVAC, cho đến việc hỗ trợ chúng tôi trong quá trình kiểm tra và chứng nhận, tất cả đều được thực hiện một cách chuyên nghiệp và đồng bộ. Nhờ đó, chúng tôi đã có một phòng sạch đạt chuẩn và đi vào hoạt động đúng tiến độ."  

3. Ảnh hưởng của phòng sạch về mặt tích cực?  

Phòng sạch mang lại ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe con người bằng cách giảm nguy cơ dị ứng, bệnh hô hấp, nhiễm trùng, đồng thời đảm bảo độ tinh khiết và an toàn cho các sản phẩm, hoạt động nhạy cảm, nâng cao hiệu suất và giảm thiểu lỗi.  

Ảnh hưởng tiêu cực của phòng sạch bao gồm chi phí đầu tư và vận hành cao, gây căng thẳng và khó chịu về thể chất cho nhân viên, cùng với quy trình vận hành phức tạp, tốn thời gian và tiềm ẩn rủi ro ô nhiễm do lỗi của con người.  

Các mục phụ dưới đây sẽ đi sâu về tính chất ảnh hưởng của một căn phòng sạch và một căn phòng bẩn:   

3. 1. Ảnh hưởng tích cực từ phòng sạch   

Dưới đây là chi tiết 6 ảnh hưởng tích cực từ phòng sạch  

• Giúp giảm nguy cơ dị ứng và bệnh hô hấp  với một môi trường trong phòng sạch được lọc kỹ càng, loại bỏ phần lớn bụi mịn, phấn hoa, mạt bụi, lông vật nuôi và các chất gây dị ứng khác. Điều này giúp giảm đáng kể các triệu chứng dị ứng như hắt hơi, sổ mũi, ngứa mắt, và giảm nguy cơ khởi phát hoặc làm trầm trọng thêm các bệnh về đường hô hấp như hen suyễn, viêm phế quản.  
• Ngăn ngừa nhiễm trùng và lây lan mầm bệnh giúp kiểm soát chặt chẽ vi khuẩn, virus và nấm mốc trong không khí và trên bề mặt, phòng sạch giúp hạn chế tối đa khả năng lây nhiễm các bệnh truyền nhiễm. Điều này đặc biệt quan trọng trong các môi trường nhạy cảm như phòng khám, phòng thí nghiệm y tế.  
• Cải thiện chất lượng sống và tinh thần  không khí trong lành, sạch sẽ giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ, giảm cảm giác mệt mỏi, đau đầu và tăng cường khả năng tập trung. Một môi trường sống và làm việc sạch sẽ cũng góp phần tạo ra tâm trạng tích cực và giảm căng thẳng.  
• Đảm bảo độ tinh khiết và an toàn sản phẩm  đối với các sản phẩm đòi hỏi độ vô trùng hoặc không có tạp chất, phòng sạch là yếu tố then chốt để ngăn ngừa ô nhiễm từ môi trường, đảm bảo sản phẩm đạt chất lượng cao nhất và an toàn cho người sử dụng.  
• Nâng cao độ chính xác và tin cậy trong các hoạt động yêu cầu sự tinh xảo, chính xác tuyệt đối, sự hiện diện của dù chỉ một hạt bụi nhỏ cũng có thể làm sai lệch kết quả hoặc gây hỏng hóc. Phòng sạch cung cấp môi trường lý tưởng để các hoạt động này diễn ra suôn sẻ, tăng độ tin cậy của kết quả hoặc sản phẩm.  

• Giảm thiểu lỗi và lãng phí  khi môi trường được kiểm soát tốt, các nguyên nhân gây lỗi từ yếu tố bên ngoài (ô nhiễm) được giảm thiểu. Điều này giúp giảm số lượng sản phẩm bị loại bỏ, tiết kiệm nguyên vật liệu, thời gian và chi phí sản xuất hoặc nghiên cứu.  

  

3.2 Ảnh hưởng tiêu cực từ phòng sạch  

Cảm giác bị cô lập và căng thẳng vì môi trường làm việc kín, ít cửa sổ, tiếng ồn liên tục từ hệ thống lọc khí có thể gây cảm giác cô lập, tù túng.  Giới hạn tương tác xã hội  với các quy định nghiêm ngặt về ra vào, trang phục đặc biệt và yêu cầu hạn chế nói chuyện có thể làm giảm tương tác giữa các nhân viên.  

Khó chịu về thể chất vì việc phải mặc trang phục phòng sạch chuyên dụng (gowning) kín mít trong thời gian dài có thể gây nóng bức, khó thở, và ngứa ngáy, dẫn đến mệt mỏi và giảm năng suất.  Giảm khả năng nhận biết môi trường  do bị cách ly và đeo khẩu trang, mũ, nhân viên có thể khó nhận biết mùi hoặc dấu hiệu bất thường khác trong phòng.  

Vấn đề về da vì  liên tục    mặc đồ bảo hộ kín trong thời gian dài có thể gây kích ứng da, nổi mẩn hoặc các vấn đề về đổ mồ hôi. Tiếng ồn liên tục từ các hệ thống quạt và lọc khí có thể  gây mệt mỏi thính giác  nếu không có biện pháp bảo vệ phù hợp.  

4. Phòng sạch có độc hại không?   

Không, về bản chất phòng sạch không độc hại.  Ngược lại, mục đích chính của phòng sạch là tạo ra một môi trường được kiểm soát tối đa, giảm thiểu các tác nhân gây ô nhiễm và mầm bệnh, nhằm bảo vệ sức khỏe con người, quy trình sản xuất hoặc nghiên cứu.  

Tuy nhiên, có một số khía cạnh mà người dùng có thể nhầm lẫn hoặc cần lưu ý khi nói đến "độc hại"   

Ví dụ là 2 trường hợp chi tiết dưới đây:  

4.1. Phòng sạch không độc hại theo thiết kế   

• Kiểm soát ô nhiễm:  Phòng sạch được thiết kế để loại bỏ các hạt bụi, vi sinh vật, chất gây dị ứng và các chất ô nhiễm hóa học trong không khí bằng hệ thống lọc HEPA/ULPA hiệu quả.  

• Môi trường vô trùng/tinh khiết:  Mục tiêu là tạo ra một môi trường tinh khiết, lý tưởng cho các hoạt động nhạy cảm như sản xuất dược phẩm, thiết bị y tế, nghiên cứu khoa học, nơi sự có mặt của dù chỉ một hạt nhỏ cũng có thể gây hại hoặc làm hỏng sản phẩm.  

• Bảo vệ con người:  Trong nhiều trường hợp (ví dụ: phòng sạch y tế, phòng mổ), phòng sạch đóng vai trò bảo vệ bệnh nhân và nhân viên khỏi các tác nhân gây hại từ môi trường bên ngoài.  

4.2 Các yếu tố có thể gây quan ngại  

Mặc dù phòng sạch không độc hại tự thân, nhưng một số yếu tố hoặc hoạt động trong đó có thể gây quan ngại, chi tiết dưới đây:  

• Chất hóa học được sử dụng trong quy trình : Một số phòng sạch được thiết kế cho các quy trình liên quan đến hóa chất độc hại. Trong những trường hợp này, các chất độc hại không phải là do phòng sạch tạo ra, mà là do quy trình sản xuất yêu cầu. Nếu có độc, độc là từ hóa chất trong quy trình, không phải từ không khí của phòng sạch.  
• Ozone từ đèn UV: Một số phòng sạch hoặc khu vực tiệt trùng có thể sử dụng đèn UV để diệt khuẩn. Đèn UV có thể tạo ra ozone (O3​), một loại khí có thể gây kích ứng đường hô hấp ở nồng độ cao.   
• VOCs từ vật liệu mới : Mặc dù vật liệu phòng sạch được chọn lọc kỹ lưỡng để ít phát thải, nhưng một số vật liệu mới lắp đặt có thể phát thải lượng nhỏ VOCs ban đầu. Tuy nhiên, sau quá trình làm sạch và vận hành thử, các chất này thường được loại bỏ và nồng độ được duy trì ở mức rất thấp, an toàn.  
• Giảm số lượng ion âm trong không khí : Không khí siêu sạch trong phòng sạch có thể có ít ion âm hơn không khí tự nhiên ngoài trời. Một số nghiên cứu cho rằng ion âm có lợi cho sức khỏe, nhưng đây vẫn là một lĩnh vực đang được nghiên cứu và không được coi là yếu tố "độc hại" trực tiếp.  

5. Hệ thống HVAC có quan trọng trong phòng sạch không? 

Có, hệ thống HVAC và phòng sạch có mối quan hệ cộng sinh không thể tách rời, trong đó HVAC được ví như trái tim và lá phổi, cung cấp dòng khí sống còn để duy trì sự tinh khiết của phòng sạch. Khác với hệ thống điều hòa không khí thông thường chỉ tập trung vào nhiệt độ, HVAC cho phòng sạch là một giải pháp kỹ thuật toàn diện, thực hiện đồng thời bốn nhiệm vụ cốt lõi: lọc sạch không khí qua nhiều cấp độ, đặc biệt là bộ lọc HEPA/ULPA để loại bỏ các hạt bụi siêu nhỏ; kiểm soát luồng khí với tần suất trao đổi cực cao để liên tục "rửa trôi" các yếu tố gây ô nhiễm; tạo ra sự chênh lệch áp suất dương để ngăn không cho không khí bẩn từ bên ngoài xâm nhập; và duy trì nhiệt độ, độ ẩm ổn định trong một giới hạn cực kỳ hẹp. Vì vậy, một phòng sạch không chỉ đơn thuần là một căn phòng được xây dựng bằng vật liệu đặc biệt, mà thực chất là một hệ sinh thái kỹ thuật phức tạp mà ở đó, hệ thống HVAC đóng vai trò quyết định, tạo ra và duy trì mọi yếu tố làm nên "độ sạch".

Dù không phải là một phòng sạch theo tiêu chuẩn công nghiệp, những việc chủ động cải thiện và duy trì không gian sống sạch sẽ, trong lành là vô cùng quan trọng đối với sức khỏe cá nhân và gia đình. Bằng cách hiểu rõ đặc điểm của phòng sạch và phòng bẩn, nhận thức được những nguy cơ tiềm ẩn, và áp dụng các biện pháp vệ sinh đơn giản, chúng ta có thể tạo ra một môi trường an toàn, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm thiểu bệnh tật và tăng cường sức khỏe tổng thể. Hãy bắt đầu từ những thay đổi nhỏ để tạo nên một không gian sống thực sự "sạch" và khỏe mạnh.0